Yoga: Etymology

 

ਯੋਗ ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ

ਯੋਗ ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ ਅਨਾਦਿ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਅਤੇ ਆਧਿਆਤਮਿਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਸਰੀਰਕ ਵਿਆਯਾਮ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਮਨ, ਆਤਮਾ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਇਕਤਾ ਅਤੇ ਆਤਮ-ਸਾਖ਼ਿਆਤਕਾਰ ਦਾ ਮਾਰਗ ਹੈ।

ਪੌਰਾਣਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਯੋਗ ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ

• ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾ ਯੋਗੀ (ਆਦਿਨਾਥ) ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਿਵ ਜੀ ਨੇ ਯੋਗ ਦਾ ਗਿਆਨ ਮਾਤਾ ਪਾਰਵਤੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
• ਮਤਸੇਂਦ੍ਰਨਾਥ ਨੇ ਇਸ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਹਠਯੋਗ ਪਰੰਪਰਾ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ।
• ਕੁਝ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿਰੰਯਗਰਭ ਨੂੰ ਵੀ ਪਹਿਲਾ ਯੋਗ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਵੈਦਿਕ ਯੁਗ ਅਤੇ ਯੋਗ

• ਯੋਗ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਉਲੇਖ ਵੈਦਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
• ਰਿਗਵੇਦ, ਯਜੁਰਵੇਦ, ਸਾਮਵੇਦ ਅਤੇ ਅਥਰਵੇਦ ਵਿੱਚ ਯੋਗ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
• ਉਪਨਿਸ਼ਦਾਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗ ਦੀ ਆਤਮਿਕ ਅਤੇ ਤੱਤਗਿਆਨਿਕ ਵਿਆਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਸਿੰਧੂ ਘਾਟੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਯੋਗ

• ਸਿੰਧੂ ਘਾਟੀ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਵਿੱਚ ਯੋਗ ਮੂਦਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਬੈਠੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਮਨੁੱਖੀ ਆਕਿਰਤੀਆਂ ਮਿਲੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਲਗਭਗ 5500 ਈ.ਪੂ. ਦੀਆਂ ਹਨ।
• ਇਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਯੋਗ ਅਤੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀਕਤ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਆਧਿਆਤਮਿਕ ਉਚਾਈ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਯੋਗ ਦਾ ਵਿਕਾਸ

• ਮਹਾਰਸ਼ੀ ਪਤੰਜਲੀ ਨੇ ਯੋਗਸੂਤਰ ਵਿੱਚ ਅਸ਼ਟਾਂਗ ਯੋਗ ਦੀ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ।
• ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ ਵਿੱਚ ਕਰਮ ਯੋਗ, ਗਿਆਨ ਯੋਗ ਅਤੇ ਭਕਤੀ ਯੋਗ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਗਈ।
• ਬੌਧ ਧਰਮ ਅਤੇ ਜੈਨ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਵੀ ਯੋਗ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੱਖ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
• ਆਧੁਨਿਕ ਯੁਗ ਵਿੱਚ ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ, ਮਹਰਸ਼ੀ ਮਹੇਸ਼ ਯੋਗੀ, ਸਵਾਮੀ ਸ਼ਿਵਾਨੰਦ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਰਾਮਦੇਵ ਵਰਗੇ ਮਹਾਨ ਯੋਗੀਆਂ ਨੇ ਯੋਗ ਨੂੰ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਤਕ ਪਹੁੰਚਾਇਆ।

ਯੋਗ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼

✅ ਆਤਮਾ ਅਤੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਮਿਲਾਪ
✅ ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਸ਼ੁੱਧਤਾ
✅ ਆਧਿਆਤਮਿਕ ਉਚਾਈ ਅਤੇ ਮੋਖਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤੀ
✅ ਤਨਾਵ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ
✅ ਸੁਖਮਈ ਅਤੇ ਸਮਤੁਲਿਤ ਜੀਵਨ ਜੀਊਣਾ

Next topic:-   Definition and aim of Yoga - Yoga with k.Sir